Talk to Her

بیایید تا آخر شهریور، Talk to Her را تماشا کنیم، یا باز تماشا کنیم و در موردش بنویسیم و گپ بزنیم. این‎جا، توی وبلاگ‎هایتان...

زندان بود که در کوچه پرسه می‎زد

1

پشت این همه سال
دیوار با دیوار
دربند، آزاد بوده‎ام
زندان بود که در کوچه پرسه می‎زد
زندان بود که در خیابان میله‎های ممتد می‎کشید
زندان! که هدف داشت در شهر محاصره‎ام کند

+ منیره حسینی

2

+ اگر دیگران دروغی را که حزب تحمیل می‎کرد می‎پذیرفتند و اگر تمام اسناد همان دروغ‎ها رو می‎گفتند آن‎گاه دروغ به عرصه‎ی تاریخ وارد می‎شد و حقیقت می‎گشت.

+ تله‎اسکرین‎ها شب و روز آمار و ارقام بر کله‎ات می‎کوبیدند تا ثابت کنند که امروزه مردم غذا و لباس بیشتر، خانه و تفریحات بهتری داشتند، عمر درازتری می‎کردند، ساعات کمتری کار می‎کردند و از مردمان پنجاه سال قبل بزرگ‎تر و سالم‎تر و خوشحال‎تر و باهوش‎تر و باسوادتر بودند. هیچ‎گاه نمی‎شد کلمه‎ای از آن را اثبات یا رد کرد.

+ چگونه می‎توانستی بگویی چه مقدار از آن دروغ است؟ شاید راست بود که انسان معمولی اکنون روزگاری بهتر از پیش از «انقلاب» داشت. تنها گواه مخالف، اعتراض گنگی در استخوان‎هایت بود، این احساس غریزی که وضعیتی که در آن می‎زیستی تحمل‎ناپذیر بود و زمانی دیگر توفیر می‎کرد. به ذهنش خطور کرد که خصوصیت واقعی زندگی جدید، شقاوت و ناامنی نبود که عریانی و ملالت و بی‎تفاوتی بود. به پیرامونت اگر می‎نگریستی، زندگی نه تنها به دروغ‎هایی که از تله‎اسکرین‎ها سرریز می‎شدند، که با آرمان‎هایی که «حزب» در تلاش نیل به آن‎ها بود نیز شباهتی نداشت. حوزه‎های بزرگی از زندگی، حتا برای عضو «حزب» خنثی و غیرسیاسی بود. لولیدن در میان کارهای خوف‎انگیز و جنگیدن برای جایی در قطار زیرزمینی و وصله‎کردنِ جورابِ مستعمل و گدایی حبه‎ای قند و ذخیره‎کردنِ ته‎سیگار. آرمانِ‎ تنظیمی «حزب» چیزی بود هیولاوار و ترسناک و درخشان ـ عالمی از فولاد و سیمان، ماشین‎های هیولاوار و سلاح‎های مخوف ـ ملتی از رزمندگان و متعصبین که در وحدت کامل پیش بروند، همه یک فکر داشته باشند و شعاری یکسان را فریاد بزنند، تا ابدالاباد کار کنند و بجنگند و پیروز شوند و به دار آویخته شوند ـ سیصد میلیون آدمِ هم‎چهره. واقعیت، شهرهای ویران‎شده و چرکینی بود که در آن آدم‎های خوب تغذیه‎نشده با کفش‎های سوراخ می‎آمدند و می‎رفتند و در خانه‎های تعمیرشده‎ی قرن نوزدهمی که همواره بوی کلم و مستراح می‎دادند، زندگی می‎کردند.

+ 1984- جورج اورول

 

3

به قول سیاوش^*، تصور کن اگه حتا، تصور کردنش سخته...؛

یک روز نشسته‎ای توی خانه‎ات، در شرق یا غرب تهران، پدرت رفته است آن سمت تهران سرکار، یا مادرت، یا برادرت، یا خواهر، یا همسرت... هر کسی از خانواده‎ات، اصلا خودت از خانه خارج شده‎ای و آمده‎ای این سمتِ شهر برای کاری، اصلا به دلیلی... توی شهری که وابستگان و دوستانت در نقاط مختلفش پراکنده شده‎اند، بعد یک‎هو، توی همه‎ی این پراکندگی، یک قدرت قهریه‎ی بدون منطق و درک و احساس، شروع ‎کند به کشیدن دیواری غیرقابل عبور، در وسط شهر. بی‎خیال همه‎ی این پراکندگی‎ها و بی‎توجه به یگانگیِ شهر. بعد تو چشمت را باز می‎کنی و مواجه می‌شوی با آدم‎هایی که دو طرفِ دیوار از هم جامانده‎اند... جامانده‎اید... آدم‎هایی چه بسا از یک خانواده... بعد فرض کن این اتفاق نه اتفاقی یک‎روزه و دو روزه و حتا یک‌‎ساله، که یک دیوار و جدایی و مرز بیست و هشت‌ساله باشد. تصورش سخت نیست، غیرممکن است. برای همین است که تراژدی دیوار برلین، این‎قدر تلخ و غیرقابلِ هضم است. حتا حالا که بیشتر از بیست و هفت سال از فروریختنش می‎گذرد و از یکی ‎شدنِ و یکپارچگیِ دوباره‎ی شهر. اما این زخم هیچ‎وقت التیام خواهد یافت؟ بیست و هشت سال! تصورش حتا برای ما که این سر دنیا هستیم، سخت است... دردش حتا ما را می‎آزارد... بعد از این همه‎سال... تصورش...

برای همین است که در عین تلخی، مطالعه‎ی داستانِ دیوار برلین، یکی از جذاب‎ترین و ضروری‎ترین مطالعات ممکن هست. برای من کلا مطالعه‎ی تاریخ سیاسی اروپا در قرن بیستم، به‌خصوص تمام اتفاقاتِ بعد از شروعِ (و البته آن‎ها که منجر به) جنگِ دوم و بعدتر دورانِ جنگِ سرد، جذاب است. جذاب و البته عبرت‎آموز. مخصوصا تاریخ مربوط به شکل‎گیری و سلطه‎ی کمونیسم که فکر می‎کنم مطالعه‎اش برای جلوگیری از به قدرت رسیدنِ دوباره‎ی چنین جریانی، چنین تفکری، یا هر چیزی مشابه آن، هر جور نظام توتالیتر و سرکوب‎گری، به‌‎خصوص هر نظامی که اندیشه را سرکوب کند، برای هر نوجوانی، در تمامِ کشورهای دنیا، واجب و الزامی‎ست.

جدا از مطالعه، تماشای فیلم‎هایی مربوط به این جریانات هم برایم جذاب است. بیش از حد جذاب. قبلا توی این وبلاگ درباره‎ی درباره‎ی چندتایی از فیلم‎های مربوط به این دوران نوشته بودیم و این ماجرا ادامه خواهد داشت.

 

4

دیوار برلین ارثیه‎ی شرایط ژئوپولتیک پایان جنگ دوم جهانی و دوقطبی‎شدن جهانِ بعد از جنگ است. دولت‎های متفق، اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، ایالات متحده آمریکا، فرانسه و انگلستان، بعد از پیروزی، در جریان کنفرانس «یالتا» که به کنفرانس «تقسیم جهان» به ویژه آلمان مشهور شد، تصمیم گرفتند که پس از شکست آلمان هیتلری، ضمن تقسیم این کشور به دو بخش شرقی و غربی، شهر برلین پایتخت «رایش سوم» را نیز به دو بخش تقسیم کنند، به‎طوری‎که در بخش غربی برلین نیروهای آمریکا، انگلیس و فرانسه (دولت‎های کاپیتالیتسی) و در بخش شرقی برلین که ضمنا پایتخت آلمان‎شرقی می‎شد قوای کمونیستی آلمان‎شرقی و اتحاد‎ جماهیر شوروی به‎طور مشترک مستقر شوند.
 از آن پس کشور آلمان و نیز برلین به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شدند. مردم آلمان‎شرقی که از زندگی در زیر لوای کمونیسم ناراضی بودند و برخلاف میل باطنی خود ناچار به اقامت در بخش شرقی و هم‎زیستی با کمونیسم شده بودند می‎کوشیدند به هر وسیله و بهانه‎ای که شده از بخش شرقی برلین به بخش غربی فرار کنند. هر روز تعداد فراریان از قلب منطقه کمونیستی آلمان‎شرقی به جهان آزاد بیشتر می‎شد.
 سیل این مهاجرت‎های پنهانی و قاچاقی به برلین‎غربی آن‎قدر افزایش یافت که سرانجام نیکلای خروشچف دبیر اول حزب کمونیست و نخست‎وزیر اتحاد جماهیرشوروی به والتر اولبریخت دبیرکل حزب کمونیست آلمان‎شرقی و رئیس‎جمهوری آن کشور دستور داد برای جلوگیری از سیل مهاجرت‎ها در دو طرف دروازه‎ی براندنبورک یک دیوار بلند بتنی محصور در سیم‎های خاردار ایجاد کند.
 در ۱۳اوت ۱۹۶۱ این دستور صادر و کار ساخت دیوار بتنی برلین آغاز شد. ۱۴هزار نظامی و ۶هزار سگ تربیت‎شده محافظت از این دیوار را به عهده گرفتند. این موانع برای آن ایجاد شده بود که مردم آلمان‎شرقی قادر به فرار به آلمان‎غربی نباشند. آمارها نشان می‎دهند بین سال‎های ۱۹۴۹تا ۱۹۶۱میلادی حدود ۳ میلیون نفر آلمان‎شرقی را ترک کردند که دلایل عمده آن «نبود آزادی» و «سختی معیشت» در آلمان‎شرقی بود.
 پس از احداث دیوار بسیاری از کسانی که تلاش داشتند از این دیوار عبور کنند جان خود را از دست دادند و بسیاری نیز به جرم تلاش برای ترک آلمان‎شرقی دستگیر و زندانی شدند. 
سرانجام میخائیل گورباچف رئیس‎جمهوری شوروی در ۶ ژوئیه ۱۹۸۹ تز خانه‎ی مشترک اروپایی را مطرح ساخت و در روز ۹ نوامبر ۱۹۸۹ یعنی نزدیک به سی سال پس از احداث دیوار برلین، این دیوار فرو ریخت. بعد از این واقعه در سراسر آلمان به‎ویژه در برلین همه‎ی مردم به شادی و سرور پرداختند و سرانجام در ۱۲ سپتامبر ۱۹۹۰ اصل وحدت آلمان پذیرفته شد و دو نیمه‎ی شرقی و غربی آلمان پس از ۴۶ سال به یکدیگر پیوستند و آلمان واحد دوباره تشکیل شد.

میخائیل گورباچف ۱۵ سال بعد، در سال ۲۰۰۴ عنوان کرد که وقتی در ژوئیه ۱۹۸۹ با هلموت کهل صدراعظم آلمان‎غربی مذاکره کرده‌ بود، به‎طور مشترک به این نتیجه رسیدند که هنوز زمان وحدت دو آلمان فرانرسیده‌است. در نهایت هم به این توافق کردند که از میان برداشتن دیوار به قرن بیست و یکم موکول شود. او عنوان می‌کند که البته مردم آلمان تصمیم دیگری گرفتند و با پافشاری روی برچیدن دیوار، رهبری تاریخ را به دست گرفتند. مردم سایر کشورهای اروپای شرقی و مرکزی نیز بلافاصله از آن‌ها سرمشق گرفتند و موانع رسیدن به آزادی را از سر راه خود برداشتند.

 

+ برگرفته ویکی‎پدیا و سایت فرارو

 

5

تا آگاه نشده‎اند، هیچ‎گاه عصیان نمی‎کنند، و تا عصیان نکنند، نمی‎توانند آگاه شوند.

+ 1984

 

6

خوب یادم هست که همه‌ی این ماجراها چطور شروع شد. یکی از همکاران روزنامه‌نگارم، درست قبل از آن‎که بازنشسته شود، در نیمه‌ی سپتامبر 1989 از مرز اتریش-مجارستان برگشت و در حالی‎که از شدت هیجان اشک می‌ریخت،‌ برایمان تعریف کرد «مردم آلمان‎شرقی دارن هزارتا هزارتا از مرز رد می‌شن. فکر نمی‌کردم تا زنده‌م همچین منظره‌ای رو به چشم ببینم!». من هم فکر نمی‌کردم. در این گوشه‌ی دنیا آدم را همین‌جور بار می‌آورند،‌ جوری‎که خیال کنی تغییر غیرممکن است. جوری بارت می‌آورند که از تغییر بترسی که وقتی عاقبت اولین نشانه‌های تغییر آشکار شد، به آنها بدگمان باشی، از آنها بترسی، چون همیشه دیده‌ای که هر تغییری فقط وضع را بدتر کرده. یادم می‌آید اولین واکنش‌ خود من به خبرهای تازه‌ی همکارم، البته بعد از خوشحالی،‌ ترس بود،‌ انگار زلزله شده باشد. به شدت دلم می‌خواست فروپاشی رژیم سابق را ببینم،‌ اما به همان شدت هم زمینِ ‌زیر پایم داشت می‌لرزید. دنیایی که در آن بودم،‌ دنیایی که خیال می‌کردم ابدی، استوار و محکم است ناگهان داشت فرو می‌ریخت.

 

+ کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم - اسلاونکا دارکولیچ

 

 

7

گودبای لنین، برخلاف ماجرای تلخش، فیلمِ شوخ و شنگی است. شوخ و شنگ و پرطراوت، مطابق با شور و هیجانی که هم‎عصرِ داستانش است. برچیده‎شدنِ دیوار و یک‎پارچگی دوباره‎ی شهر... کشور. فیلم ریتمِ تند و پرضربی هم دارد. پر از گزارش و اخبار مستند و شبه‎مستند. و سرشار از ذوق‎زدگی و بهت و جاخوردگی و گاهی حتا مقاومت مردمِ این شهرِ غریب و زخم‎خورده در برابر برچیده‎شدنِ مرزی که انگار همه از یاد برده بودند دورانی را که نبود... بیست و هشت سال! کم نیست. یک عمر است برای خودش. و چه خاطره‎هایی، چه خاطره‎هایی که به رویا تبدیل شدند پشت این حصار ممتدِ بتنی.

 

 

8

خانواده‎ی کرنر از آدم‎های جامانده در سمتِ شرق دیوارند. سمتی که با وجودِ برآمدنِ خورشید از سمتش، درخششی نداشت. جامانده بود سمت تیرگی و خفقان و فقر. پدر، آن کسی بود که رهایی سهمش شده بود از این خانواده‎ی چهارنفره. هر چند برای رهایی‎اش تاوانی بزرگ پرداخته بود؛ خانواده‎ای که در هاله‎ای از دروغ، از او دریغ شد. و این جدایی، کریستین، مادر خانواده را تبدیل به وفادار سرسخت و متعصب حزب و آرمان‎هایش کرد. شاید از سر لجبازی، از سر عصبانیت، به‎خاطرِ تنهاماندن و جاگذاشته شدن...

آن‎قدر که دیدن الکس، پسر جوانش، در تظاهرت علیه جمهوری دموکراتیک آلمان، را تاب نیاورد و دچار حمله‎ی قلبی مهلکی شد که پیامدش کمایی هشت‎ماهه بود و گذر از فروپاشی دیوار و اتحاد دو آلمان و ورود کاپیتالیسم به آلمانِ سوسیالیست و هجومِ موجِ سهمگین و غیرقابل کنترل تغییرات به سمتِ عقب‎نگهداشته‎ی شهر. کریستین در چنین شرایطی به هوش آمد. با این هشدار پزشک که هر گونه شوکی می‎تواند منجر به مرگ او شود. از این‎جا به بعد، بخش اعظم فیلم، به تلاش‎های سرسختانه‎ی الکس برای پنهان کردنِ شرایط، از اوست. کاری که گاهی غیرممکن به نظر می‎آید...

 

9

Good Bye, Lenin! فیلمی آلمانی‎ست به کارگردانی ولفگانگ بکر محصول سال ۲۰۰۳ و با بازی دانیل برول، کاترین زاس و جولپن خاماتووا.

سینمای آلمان را... درست‎ترش این‎که، فیلم‎هایی را که از این سینما دیده‎ام، دوست دارم.

اروپای زخم‎خورده، بهترین فیلم‎ها را می‎سازد از آن‎چه که از سر گذراند. تاثیرگذارتر از آن‎چه که هالیوود درباره‎اش می‎سازد.

 

10

فیلم، یک کمدی سیاه است، سرشار از عشقِ فرزند به مادر و جای جایش، وسط این سرخوشی‎هایی که صورتی تلخ را پشت خود پنهان کرده‎اند، تلنگرهایی هم می‎زند و هشدارهایی هم می‎دهد. که یادمان نرود که چه بود و چه شد... که اول چه بود و بعد چه شد و بعدترها چه شد.

تماشای فیلم، به‎شدت توصیه می‎شود.

 

* ترانه‎ی تصور کن از یغما گلرویی با صدای سیاوش قمیشی

ترانه‎ای غمگین و دوردست *

گاهی

دوری آد‎م‎ها

از مکان می‎گذرد

و به زمان می‎رسد

مثلِ ما

که این روزها

داریم

خیلی از هم

«دیر» می‎شویم...

 

مهتاب سالاری

 

*

 

همین اواخر The Martian را دیدم و دوستش داشتم. دیدنِ آدم‎های باهوش و اهل عمل توی فیلم‎ها، حالم را خوب می‎کند. و از آن مهم‎تر، دیدنِ قهرمانً... و مت دیمون قهرمانِ این فیلمِ سرخوشِ علمی تخیلیِ ریدلی اسکات است. برای تماشای دسته‎جمعیِ خانوادگی توی یک بعدازظهر نوروزی، فیلم خوب و جذاب و البته مناسبی بود.

کمی بعد، وقتی‎که Interstellar (این‎جا یک توضیحِ داخلِ پرانتز هست، که آن را آن پایین خواهم نوشت) نولانِ نابغه را دیدم، The Martian در مقابلش به یک شوخی شبیه بود. بعدتر، همین چند روز پیش، Gravity را تماشا کردم و برنده‎ی اسکار شدنِ این فیلم، و حتا کاندیدای اسکار نشدنِ Interstellar (اگرچه این دو فیلم مربوط به دو دوره‎ی مختلف اسکار بودند) نه یک شوخیِ ساده، که شوخی‎ای تلخ بود.

البته انصاف می‎گوید که توضیح بدهم که هیچ‎کدام از این فیلم‎ها را سه‎بعدی ندیدم که تماشای سه‎بعدی این فیلم‎ها با آن جلوه‎های ویژه و فیلمبرداری،‌ حتما بسیار متفاوت می‎بود.

*

توضیحِ داخل پرانتزی که حرفش را زده بودم: تا همین چند سال پیش، مثلا چهار سال پیش شاید، این‎طور بود که انگار با خودم و آکادمی و... مسابقه گذاشته باشم، تند و در همان اولین روزهای در دسترس قرار گرفتنِ هر فیلمی، تماشایش می‎کردم. همه‎ی فیلم‎های مربوط به اسکار را، از خیلی قبل‎تر می‎دیدم. بدی این‎جور فیلم دیدن این است که جو متراکمی که اطراف فیلم‎های تازه اکران‎شده را گرفته، این هم‎نوایی جهانی، تو را هم درگیر می‎کند. انگار عیار واقعی فیلم هم توی این هیاهوی کاذب، ناشناخته باقی می‎ماند. این‎که فیلم چقدر فیلمِ ماندگاری هست، آیا «سینمای ناب» هست یا نه... «آن» دارد یا نه، توی مسابقه‎ی همگانی عقب نماندن از تماشای فیلم‎های جدید و تیترهای هر روزه‎ی سایت‎ها سینمایی و وبلاگ‎ها، مورد غفلت قرار می‎گیرد. کسی سر فرصت و با تانی فیلم را تماشا نمی‎کند انگار. مسابقه هست برای زودتر تماشا کردن و عقب نماندن از موج. برای همین هست که توی این سال‎های اخیر، با وجود داشتنِ اکثر فیلم‎های جدید در هارد اکسترنالم، جز موارد معدودی که به دلیلی نتوانسته‎ام، عامدانه در مقابل تماشای فیلم‎های جدید مقاومت می‎کنم. برای همین است که مثلا، برای تماشای Interstellar (مگر من آدمی بودم که در مقابل تماشای فیلمی از نولان مقاومت کنم؟!) و Gravity که برنده‎ی اسکار بود، این‎قدر صبر کردم.

تماشای سریال True Detective (که حتما این‎جا در موردش خواهم نوشت) و متیو مک‎کانهی فوق‎العاده‎اش، من را به تماشای Interstellar رساند و تماشای این فیلم هم به تماشای Gravity، برای مقایسه، منتهی شد.

*

Interstellar به نظر من، معرکه بود. فیلمی در مورد عشق و عاطفه و خانواده و نه فقط یک فیلم علمی تخیلی؛ سرشار از احساسات و سرشار از نبوغ و هوشمندی.

فیلم با نمایش آینده‎ای احتمالا نزدیک، غرق در خاک، کاملا و عمیقا متفاوت با آینده‎ای که در همه‎ی فیلم‎های مربوط به آینده نشان‎مان داده‎اند، جایی که کاوشگری در فضا، مسائل نظامی و هر جور خرج اضافه‎ای ممنوع و احمقانه هست و دغدغه‎ی غذا کل زمین را فرا گرفته. فضایی خاک‎آلود، بدون کوچک‎ترین اثری از ماشین‎های پیشرفته، یک‎جور رجعت به گذشته، به عصر کشاورزی، جایی که سفر انسان به ماه و فضا، افسانه تصویر می‎شود و ترجیح داده می‎شود که به آن به دیده‎ی تخیل بنگرند... تا بشر به زمین دل ببندد و هرگونه رویاپردازیِ پرهزینه را به فراموشی بسپارد... و به نیازِ ملموسِ حاضر بپردازد: غذا!

کوپر، خلبان ناسایی که مجبور شده از رویایش دست بردارد و خودش را با شرایط سازگار کند و به جای فضا تخصصش را روی ماشین‎های کشاورزی و مزرعه‎اش پیاده کند (ببین این چیزها باید بفهمن چطور سازش پیدا کنن، مورف... مثل بقیه‎مون) جایی، همان اوایل، در مورد این دنیا فیلم می‎گوید: قبلا به آسمون نگاه می‎کردیم و دنبال جای خودمون میون ستاره‎ها می‎گشتیم، حالا پایین رو نگاه می‎کنیم و نگران این چرک و کثافتی که توش گیر کردیم هستیم.

کوپر زمین‎گیر شده، در حالی‎که در سرش رویای آسمان‎هاست. با دخترش که انگار همه‎ی عشق و دلیلِ زندگی‎اش است و پسر عزیزش که کمی با او فاصله دارد و... زمین و دنیایی که بدقلقی می‎کند.

***

خلاصه‎ی قصه‎ی فیلم را، اگر تماشایش نکرده‎اید، می‎توانید از ویکی‎پدیا بخوانید. خلاصه‎اش را نمی‎توانم در چند خط این‎جا بنویسم. مسائل فیزیک نظری به زبانی نسبتا ساده در فیلم بیان می‎شود. موضوع سیاه‎چاله و کرم‎چاله و اتساع زمان گرانشی و... (یکی از اشکالاتی که می‎توان به فیلم گرفت، بیان این مسائل به شکلی ساده و قابل فهم برای مخاطب است، در گفتگوهای بین دانشمندان ناسا و کوپر که یک خلبان ناساست، در حالی‎که اصولا نباید چنین توضیحات بدیهی‎ای بین خودشان داده شود. اما در هر صورت قابل‏قبول هست که به خاطر فیلم و مخاطب، باید توضیح داده می‎شد.

در این فیلم، زمان همراه با طبیعت، انگار در جایگاه طرفِ شر ماجرا قرار گرفته‎اند... زمانی که بی‎رحمانه و با سرعتی شبیه نور می‎گذرد برای پدری که با گذر هر لحظه، سال‎هایی از زندگی فرزندانش را از دست می‎دهد... و امید به نجات نسل بشر، نسل ساکنِ زمینِ بشر، نه آن کلونی تخمک‎های بارور که قرار است به عنوان نقشه‎ی B برای نجات نوع بشر، در نظر گرفته شود.

کوپر: به نظرت طبیعت نمی‎تونه پلید باشه؟

آملیا برند: نه. می‎تونه خیلی نیرومند باشه. ترسناک باشه. ولی پلید نه. مگه یه شیر از سر پلیدی و شرارت یک آهو رو تیکه پاره می‎کنه؟

***

در فیلم جایی هست که کوپر و آملیا بعد از دو سه ساعتِ ناقابل دست و پنجه نرم‎کردن با اقیانوسِ ساکن و هولناک و موج‎های عظیم مرده‎ی سیاره‎ای در ناکجا، در آن انگار که واقعا تهِ دنیا، با زحمت به سفینه‎ی فضایی برمی‎گردند و در بهت متوجه می‎شوند که در این وقفه‎ی دو سه ساعته، بیست و سه‎سال در مقیاس زمان در زمین، برای آن‎ها سپری شده است. بعد کوپر، برای دیدن پیام‎های تصویری خانواده‎اش در طی این سال‎های غیبت مقابل مونیتوری می‎نشیند و گذر سالیان متمادی بر فرزندانی که روی زمین جایشان گذاشته است را می‎بیند... پسر نوجوانی که قد کشیده و عاشق شده و ازدواج کرده و پدر شده و فرزندش را از دست داده است... و همه‎ی این‎ها در عرض فقط چند ساعت برای... دختر محبوبش که قد کشیده و تبدیل شده به دانشمندی در ناسا... بهت و ناباوری و حسرت و اشک‎هایی که صورت متیو مک‎کانهی را می‎پوشانند...

آن بهت و حسرت و استیصال...

***

 

دعا کن هیچ وقت نفهمی که چقدر خوبه یه چهره‎ی دیگه رو ببینی.

 

***

 

کریستوفر نولان Interstellar را در سال 2014 برای اساس فیلم‎نامه‎ای که خود به همراه برادرش جاناتان نوشته‎اند کارگردانی کرده و بازیگرانی مثل متیو مک‎کانهی، آن هاتاوی، جسیکا چستین، مایکل کین و مت دیمون در آن بازی کرده‎اند. فیزیکدان نظری، کیپ تورن، یکی از تهیه‌کنندگان اجرایی و مشاور علمی فیلم است.

 

***

 

کوپر: تارس اندورنس رو همون‎جایی که نیاز داشتیم نگه داشته. ولی سفر بیشتر از اون چیزی‎که پیش‎بینی کرده بودیم پیش رفت. سوختمون آن‎قدری نمونده که بتونیم هر دو سیاره رو ببینیم، پس باید انتخاب کنیم.

رمیلی: ولی چطور؟

کوپر: هر دو امیدوارکننده‎ست. داده‎های ادموندز بهتره ولی دکتر مان کسیه که هنوزم اطلاعات رو منتقل می‎کنه. پس...

آملیا: دلیلی نداره که فکر کنیم داده‎های ادموندز به‎دردنخوره. سیاره‎ی اون عناصر کلیدی حمایت از زندگی انسان رو داره.

کوپر: داده‎های دکتر مان هم همین‎طور.

آملیا: کوپر! این تخصص منه! و واقعا اعتقاد دارم سیاره‎ی ادموندز آینده‎ی بهتری داره!

کوپر: چرا؟

آملیا: به خاطر سیاه‎چاله‎ی گارگانتوا. به سیاره‎ی میلر نگاه کن. درسته هیدروکربن و مواد آلی داره، ولی زندگی توش وجود نداره. توی سیاره‎ی مان هم همین‎طوره.

رمیلی: به خاطر سیاه‎چاله؟

آملیا: قانون مورفی، هر چیزی که بتونه اتفاق بیفته، می‎افته. اتفاقات تصادفی جرقه‎های تکامل هستن. ولی وقتی دور یه سیاه‎چاله بچرخی، اتفاق زیادی نمی‎افته. بین سیارک‎ها و ستاره‎های دنباله‎دار گیر می‎کنه و اتفاقات از مسیر دیگه‎ای پیش می‎رن. باید مسافت زیادی رو بریم.

کوپر: خودت یه بار گفتی دکتر مان بین ما بهترینه.

آملیا: قابل تحسینه. به خاطر اونه که الان اینجاییم.

کوپر: و هنوزم اینجاست. پاهاش روی زمینه، و یه پیام کاملا شفاف هم فرستاده که بهمون می‎گه بریم به سیاره‎ش.

آملیا: لطف کرده. ولی اطلاعات سیاره‎ی ادموندز امیدوارکننده‎تره.

رمیلی: باید رای‎گیری کنیم.

کوپر: خب اگه قراره رای بگیریم، یه چیزی رو باید بدونی. برند، اون حق داره حقیقت رو بدونه.

آملیا: ربطی به این موضوع نداره.

رمیلی: چی؟

کوپر: اون عاشق ولف ادموندز شده.

رمیلی: راست می‎گه؟

آملیا: ...آره! و همین باعث می‎شه قلبم رو دنبال کنم. شاید برای فهمیدن این نظریه زیادی وقت گذروندیم.

کوپر: تو یک دانشمندی برند!

آملیا: پس به حرفم گوش کن، وقتی می‎گم ما عشق رو از خودمون در نیاوردیم. عشق، قابل دیدن و قدرتمنده. حتما یه مفهمومی داره.

کوپر: عشق معنی داره. آره. منفعت... برقراری پیوند، پروروش بچه...

آملیا: عاشق کسایی هستیم که مردن، کجای این منفعته؟

کوپر: هیچ جا.

آملیا: شاید این یه چیز مهم‎تر باشه. چیزی که هنوز نمی‎تونیم درکش کنیم. شاید یه جور گواهیه، یه جور... محصولی با ابعاد بالاتره، که نمی‎تونیم آگاهانه درکش کنیم. من به دنیای کسی کشیده شدم که یک دهه هست ندیدمش. کسی که می‎دونم احتمالا مرده. عشق تنها چیزیه که ما توانایی درک فراتر از بعد زمان و مکان اون رو داریم. شاید بهتره بهش اعتماد کنیم. حتا اگه هنوز درکش نکرده باشیم.... باشه کوپر. آره. کوچک‎ترین احتمال دیدن ولف، من رو هیجان‎زده می‎کنه. ولی معنیش این نیست که اشتباه می‎کنم.

کوپر: راستشو بخوای آملیا... ممکنه اشتباه کنی.

 

***

فیلم سرشار از احساسات عمیق انسانی، از لطیف‎ترین تا بدترین نوعش (جایی که دکتر مان که نماینده‎ی بهترین خصایل انسانی و یک الگو بوده، برای نجات خودش بدترین می‎شود)، فلسفه، سرشار از نبوغ، بازی‎های خیلی خوب، جلوه‎های ویژه‎ی عالی،‌ مقدار مناسبی شوخ‎طبعی و موسیقی زیبای هانس زیمر هست.

***

کوپر: پس فقط همینایی که هستیم رو با خودمون می بریم اونجا؟

آملیا: آره. این تیم نماینده بهترین خصوصیات انسانیه.

کوپر: حتا من؟

آملیا: خب می دونی چیه؟ ما سر 90 درصد صداقت توافق کردیم!

 

 

* پاره‎ای از شعری از مهتاب سالاری

تو من را با همان سلام اول مال خودت کردی*

در قسمتِ عادی پرواز، دوروتی بوید، درگیر حساسیتِ پسرک خردسالش به پتوی هواپیما، صدای جری مگوایر را می‎شنود که کمی آن‎طرف‎تر، در قسمت فرست‎کلاس نشسته و برای همراهش، ماجرای خواستگاری‎اش از نامزدش را تعریف می‎کند. حسرتی عمیق و علاقه‎‎ای دست‎نیافتنی، در نگاه و صورت دوروتی که نیم‎خیز شده تا چیزی از این رویا را، تصویری که مردی که از دور تحسینش می‎کند ساخته، از دست ندهد، موج می‎زند. وقتی که جری، غافل از گوش و نگاه و حواسی که بیشتر از هر چیزی در دنیا، روی او متمرکز شده، ترسیم رویا را به پایان می‎رساند، دوروتی صاف می‎نشیند و رو به پسرش می‎گوید: قبلاها، فقط غذاش بهتر بود. الان زندگی آدم‎هاش هم بهتره. و در این جمله‎ که با لحنی عادی ادا شده، حسرت و تلخی عمیق نهفته است. حقیقتِ تلخِ معمولی بودن.

و این، گویاترین صحنه‎ برای معرفی وضعیت دو شخصیتِ اصلی این رمانس است. دوروتی بوید، مادرِ بیوه‎ی جوانِ نه‎چندان جذابی که یکی از کارمندان رده پایین شرکت امور ورزشکاران سرشناس به نام اس ام آی هست (که چند دقیقه بعد معلوم می‎شود که جری قبلا هم او را دیده و حتا جزئیات پارتیشنی را که توی آن می‎نشیند می‎داند) و با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‎کند و جری مگوایر، یکی از مدیران موفقِ برنامه‎‎ی ورزشکاران آن شرکت که توانایی عجیبی در جذب آدم‎ها و شروع روابط دارد، محبوب بین تمام اطرافیانش، با لبخندی جذاب و همیشگی در تمام صورتش.

اولین سلام، (بعد از چه مدت فقط دیدن و عبور کردن برای این یکی؟ و تماشا و مکث و تحسین کردن برای آن یکی؟) در پایانِ همین پرواز، در قسمتِ تحویل بار اتفاق می‎افتد و کاتالیزور... پسر کوچک دوروتی که نیروی محرکه‎ی پیشبرد این رابطه در مراحل بعدی هم هست.

*

دوروتی، جایی از فیلم، به خواهر بزرگ‎ترش که هیچ‎گاه دست از نگران بودن برای او و زندگی‎اش برنمی‎دارد، می‎گوید من پیرترین دختر بیست و شش‌ساله‎ی دنیام. و این، فقط همین یک جمله و جوری و جایی که بیانش می‎کند، انگار معرفی کاملی از او به دست می‎دهد.

*

جری مگوایر، هر چقدر در آغاز و شکل دادنِ دوستی‎های سطحی، مهارت دارد، در عمق‎دادن به روابطش و نگه‎داشتنِ آن‎ها، ضعف دارد. او محبوبِ تمامِ همکاران و اطرافیانش است، ولی زندگی توانِ آن را دارد که با اولین اشتباه کاری او، انتشار دل‎نوشته‎ای در مورد مسئولیتِ قلبی مدیرانِ برنامه، در مقابل ورزشکارانی که مسئولیت‎شان را برعهده دارند، برای انسان‎تر بودن، تمامِ این‎ها را از او بگیرد. هیچ‎کدام از دوستان و همکارانش،‌ با وجود تحسین او برای نوشتن آن، حاضر نیستند او را همراهی کنند، غیر از دوروتی که ناخودآگاه و بی هیچ امید و انتظاری، به این مرد غیرقابلِ دسترسِ فرست‎کلاس‎نشین، خیلی ساده، دل بسته است. همان‎طور که یک نفر ممکن است به یک هنرپیشه دل ببندد و تحسینش کند و آرزوی ناممکنش را جایی در ناخودآگاه در سر بپروراند. دوروتی، وقتی که بدون فکر و سنجیدنِ هیچ‎چیزی، قبول می‎کند که همراه جری شود، حتما فقط به امکانی که این تصمیم برای نزدیک‎تر شدن به او، به رویا، در اختیارش می‎گذاشته، فکر می‎کرده. نه به تمام هزینه‎های زندگی، هزینه‎ی بیمه‎ی درمانی پسرش و... هر چیز مهمِ دیگری.

در شرایطی که نامزد جری، با فکر و سنجیدنِ همه‎چیز، به سرعت او را ترک می‎کند.

*

راد تیدول، ورزشکار سیاه‎پوستِ‌مغرور و کله‎شقی که از دوران اوجش فاصله گرفته و در موقعیت فعلی درجا می‎زند و خریداری ندارد و بیش از هر چیزی در دنیا، عاشق خانواده‎اش است، طی یک صحنه‎ی نفس‎گیر، انتخاب می‎کند که همراه جری مگوایر بماند، اگر جری قول می‎دهد که او را (خانواده‎ی او را) به پول برساند! فیلم پر است از صحنه‎ی تقابلِ جری مگوایر با راد تیدول، رقبا، درگیری، اضطراب، تلاش، شکست و...

*

تنها لحظاتِ آرامِ زندگی جری، آن‎ وقت‎هایی هستند که دوروتی حضور دارد. دوروتی که در اولین قرارش با جری، به او می‎گوید بیا غم و غصه‎های‎مان را برای هم تعریف نکنیم... که عشق شاید کار سختی نباشد. زنی که جری، فقط وفاداری‎اش را می‎بیند، نه عشقش را. و یک‎بار، یک‎لحظه، تحتِ تاثیر همان وفاداری او، به خاطرِ حسِ مسئولیت در قبالِ او، به او پیشنهاد ازدواج می‎دهد. پیشنهادی که دوروتی در قبولش لحظه‎ای تردید نمی‎کند. مگر می‎شود که بکند. مردِ رویاهایش! پیشنهادی که جز دوروتی و پسرش، هیچ‎کسی را خوشحال و راضی نمی‎کند. حتا خود جری را که خیلی زود متوجه عواقبِ تصمیم ناگهانی و نسنجیده‎اش می‎شود.

دوروتی هم البته، خیلی زود متوجه اشتباهش می‎شود. جایی که به جری اعتراف می‎کند که به خاطر خودخواهی خودش، او را به طرف چنین پیشنهادی سوق داده است... یا به عبارت دقیق‎تر،‌ از سوق دادنِ او به این سمت، جلوگیری نکرده است و حالا، حاضر است خودش را از زندگی جری کنار بکشد. هر چند که بعد در جمعِ دوستانِ مطلقه‎ی خواهرش می‎گوید که اگرچه مردها دشمن هستند، ولی با این وجود، او این دشمن را دوست دارد.

این رها کردن، شاید بهترین تصمیمی بود که دوروتی گرفت. که گاهی باید چیزهایی را که می‎خواهی، رها کنی. که اگر باز به سمتِ تو بازگشتند، مال تو بوده‎اند. که اگر برنگردند... باید می‎رفتند.

و جری، باز می‎گردد... این‎بار، با قلبش... وقتی که وسطِ هیاهوی موفقیت، با تمام وجودش حس می‎کند که چقدر دوروتی را کم دارد. وقتی که هر چه منتظر است، آن کسی که باید، تماس نمی‎گیرد!

و با آن سخنرانی پایانی‎اش، لبخند و اشک را به چشمانِ دوروتی و جمعِ زنانِ ناامید و افسرده‎ی نشیمنِ خواهرش... و لبخند را به مایِ تماشاگر، هدیه می‎کند.

Jerry Maguire را کامرون کرو، در سال 1996 با بازی تام کروز، رنه زلوگر (که با این فیلم ستاره شد) و کوبا گودینگ جونیور، کارگردانی کرد.

*

دیالوگ:

شاید حرف من رو باور نکنید... نبوغ همه‎جا ریخته ولی تا بیاد به مرحله‎ی حرفه‎ای برسه عین پاپ‎کورنی که بو می‎دن، بعضی‎ها باز می‎شن... بعضی‎هام باز نمی‎شن.

*

من اونی‎ام که شما معمولا نمی‎بینینش.

*

 

جری مگوایر: اگر اینجا قراره اتفاقی بیفته، پس بذار همین جا اتفاق بیفته.

من نمی‎ذارم از شر من خلاص بشی. چطوره؟

این قبلا یه جورایی تخصص من بود. من توی اتاق نشیمن خیلی خوب بودم. اونا من رو فرستادن اون تو، و اون تو تنها بودم. ولی حالا، من فقط... نمی‎دونم... اما امشب... پروژه‎ی کوچیکمون، مشارکتمون... یک شب فراموش نشدنی داشت... یه شب خیلی خیلی بزرگ. اما هنوز کامل نشده. کاملا به اون‎جایی نرسیده که همه چی تقریبا کامل بشه. چون من نتونستم این شادی رو با تو قسمت کنم. من نتونستم صدای تو رو بشنوم... یا با تو بهش بخندم. من دلم تنگ... من دلم برای همسرم تنگ شده... ما تو دنیایی پر از بدبینی زندگی می‎کنیم. دنیایی پر از بدبینی... و همه‎ش توی کارهامون به فکر چشم و هم‎چشمی هستیم... من عاشقتم. تو من رو کامل می‎کنی. من فقط...

دوروتی: ساکت شو... فقط ساکت شو... تو منو با همون سلام اول مال خودت کردی...

+ جمله‎های ایتالیک توی دیالوگ بالا، بخش‎هایی از «گزارش کار»ی هست که جری اول فیلم نوشت. که کل زندگی‎اش را تغییر داد.

 

* از دیالوگ‎های فیلم.

Mission: Impossible - film series

راستش فکر نمی‎کردم یک روز فیلمِ ماموریت غیرممکن را، به اختیار خودم، ببینم. آن هم هر پنج قسمتِ این سری را. آن هم با علاقه. و تازه دیدن آن را هم به دیگران توصیه کنم. هیچ‎وقت فکر نمی‎کردم از تام کروز خوشم بیاید و تازه دوستش هم داشته باشم!

شد. شد. شد. شد. شد. شد. همه‎ی «فکر نمی‎کردم»های بالا اتفاق افتادند.

تماشای یک نفسِ‌هر پنج فیلمِ‌ سری ماموریت غیرممکن در سه روز (سه تای اول را توی تعطیلی جمعه دیدم و دوتای بعدی را شب‏های دو شب بعد که روز کاری بودند) آن‎قدر سر شوقم آورد و سرحالم کرد که تصمیم گرفتم در مورد تمام پیش حس‎های قبلی‎ام در مورد فیلم‎های اکشن تجدیدنظر کنم (البته این هم از عواقب همان ذوق‎زدگی هست! وگرنه،‌ من و فیلم‎های اکشن، در درازمدت آب‎مان از یک جوی نمی‎گذرد!). البته اکشن‎های خوش‎ساخت،‌ مخصوصا از نوع جاسوسی‎شان،‌ چیزی نبود که مخالفش باشم (بدساخت‎هایی که هر سال مثل گیاه خودرو می‎رویند که جای خود دارند). اما جزو فیویریت‎های من نیستند. گاهی برای تفریح و بیشتر از سر اتفاق و نه انتخاب دیده‎ام و گاهی راضی هم بوده‎ام. چندتایی از باندها را هم بدون ترتیب دیده‎ام (هم از قدیمی‎ترها و هم اکثر باندهای پیرس برازنان و دنیل گریک (یکی از برنامه‎های آینده‎ام هم،‌ تماشای با ترتیب و پشت سر هم مجموعه فیلم‎های باند است)). البته باید بگویم که اتان هانت و ماموریت‎های غیرممکن را از جیمزباند و فیلم‎هایش دوست‎تر داشتم. اتان هانت انگار انسانی‎تر و آسیب‎پذیرتر بود،‌ با وجود تمامِ‌کارهای غیرقابل باور و مافوق بشری‎اش! حتا تا پای ازدواج هم رفت (در فیلم سوم) (هر چند انگار یکی از جیمزباندهای جورج لازنبی هم تا این مرحله پیش رفته). جایی دیگر هم برای نجات دوستش، خودش و کل ماموریت (به نوعی کل بشریت) را به خطر انداخت (فیلم چهارم). توی فیلم اول (که بعد از پنجمی،‌ از بقیه دوست‎ترش داشتم) خشمش به خاطر ماموریت نمایشی‎ای که منجر به مرگ فجیعِ تمام دوستانش شد، تا در افتادن با سازمان قدرتمند و عریض و طویل IMF و در لیست تحت تعقیب قرار گرفتن هم کشید.

و خودِ تام کروز،‌ شاید یکی از دلایل مهمِ‌ این ذوق‎زدگی بود. تام کروزی که در فیلمِ‌پنجم، در سنِ‌پنجاه‎ و دو سالگی هم کماکان سرحال به نظر می‎رسد،‌ با در نظر گرفتنِ این‎که از بدل استفاده نمی‎کند. حالا،‌ بعد از تماشای فیلم‎ها،‌ تصور این‎که کس دیگری می‎توانست جای او باشد و تمامِ آن‎چه را که تام کروز به این شخصیت و فیلم‎ها بخشیده،‌ به فیلم بدهد،‌ سخت است. به یاد بیاورید،‌ احساسات و شخصیت تام کروز بیست سال جوان‎تر در اولین فیلم سری (به کارگردانی دی‎پالما) در آن فضای پر از شک و تردید و سوءظن،‌ جوری که تماشاگر هم همراه اتان هانت به هیچ‎کس نمی‎توانست اعتماد کند‌،‌ حتا به دوستانی که همان ابتدای فیلم،‌ به طرزی فجیع کشته شدند! به مرور و در قسمت‎های بعدی رنگی از شوخ‎طبعی هم به نقش اضافه شد و دشمن هم به لایه‎ای عقب‎تر از سازمان عقب رانده شد.

بلافاصله بعد از تمام شدنِ‌پنج فیلم،‌ شب چهارم جری مگوایر رادیدم که احتمالا در موردش در پستی جداگانه خواهم نوشت. راستی باید اعتراف کنم که این آدم چقدر قشنگ می‎خندد!

فیلمِ‌اول و پنجم را از مجموعه‎ی این فیلم‎ها بیشتر از بقیه دوست داشتم. فیلمِ پنجم یک قهرمانِ زنِ‌ خیلی خوب و دوست‎داشتنی هم دارد که شبیه سایر زن‎های این فیلم‎ها،‌ نقشی علی‎السویه و تزئینی ندارد.

توصیه می‎کنم،‌ حتا اگر مثل من اهل این‎جور فیلم‎ها نیستید،‌ یک بار،‌ وقتی برای تماشایشان بگذارید. و البته در مدت تماشایش سعی کنید ورِ ایرادگیر و منطقیِ ذهن‎تان را به استراحت بفرستید تا از فکر کردن به همه‎ی حرکات محیرالعقول و جابه‎جاشدن و عملیاتی که در ابتدایی‎ترین خط،‌ حتا با منطق «زمان» هم تداخل دارد و به خصوص وفورِ‌ استفاده از تمهید تغییر چهره که از فرطِ استفاده شدن،‌ هیچ مجالی برای غافلگیری هم برای‎تان نمی‎گذارد،‌ معاف باشد.

اسامی و سال ساخت فیلم‎های این مجموعه:

فیلم اول  Mission: Impossible در سال 1996 به کارگردانی برایان دی‎پالما؛

فیلم دوم  Mission: Impossible II در سال 2000 به کارگردانی جان وو؛

فیلم سوم  Mission: Impossible III در سال 2006 به کارگردانی جی. جی. آبرامز؛

فیلم چهارم  Mission: Impossible – Ghost Protocol در سال 2011 به کارگردانی براد برد؛

فیلم پنجم  Mission: Impossible – Rogue Nation در سال 2015 به کارگردانی کریستوفر مک‎کوری؛

به گیرنده‎های خود دست نزنید یا وقتی‎که ققنوس به‎پامی‎خیزد

There are no two words in the English language more harmful than 'good job'.

*

وقتی که فیلم به پایان می‎رسد،‌ بعد از آن ضیافت پایانی موسیقی و درام و نگاه‏‎ها،‌ بعد از رها شدن از جادوی آن نبرد و دوئلِ جذابِ دونفره، با خودت فکر می‎کنی که آیا این فیلم،‌ پایانی خوش‎تر از این هم می‎توانست داشته باشد؟

و فکر می‎کنی،‌ پایان خوش یعنی این! جایی که ضدقهرمانِ جذاب و کاریزماتیک و ستمگر،‌ به شیوه‎ی ظالمانه‎ی خودش،‌ از دل پسرک معمولی و فاقد جاذبه‎ی قهرمانیِ محکوم به شکستِ برآمده از خانواده‎ای شکست‎خورده،‌ قهرمانی بیرون کشیده و لبخند فتح و رضایت را بر لب‎های خودش،‌ قهرمان متولدشده روی صحنه از پس نبردی نفس‎گیر و تماشاگر می‎نشاند. قهرمانی که خواست و مبارزه کرد و بالاخره،‌ »به‎خاطر» فلچر،‌ مگر مهم است چگونه،‌ چطور، از چه راهی؟، آن‎چه را که آرزویش داشت،‌ هر دو نفر داشتند، در آن یکی بیشتر حسرتی ناکام بود،‌ انجام داد.

فلچر شیطان است یا فرشته یا فقط بیمار خطرناکی که نوجوانان و جوانان عاشق موسیقی به راحتی و آزادانه در اختیارش قرار گرفته‎اند تا او،‌ به «روشِ خودش» ستاره‎اش را که سال‎ها،‌ بی‎تابانه، در جستجویش بوده و در این بین چه جوانانِ مشتاقی را قربانی نکرده، بین آن‎ها کشف کند؟ معلم سختگیری که مرز سختگیری‎هایش از قلمرو عرف و عادت‎های آشنای گذشته و به قلمروی جنون وارد شده. یادآورِ سختگیری‎ها و رفتار وحشیانه‎ی گروهبان هارتمنِ‌ غلافِ تمام فلزی کوبریک،‌ حتا با همان جنسِ بددهنی‎ها و به سخره‎گرفتن‎ها و شکنجه‎های روحی و خشونت‎هایی که با پرت‎کردنِ هر چه به دستش می‎آید،‌ حتا اگر شده صندلی یا آلاتِ موسیقی،‌ به سمتِ هدفِ خشونت، ابراز می‎شود.

و کسی که این قلمرو را تاب بیاورد،‌ یا به اوج درخشش روی صحنه (کدام صحنه؟) می‎رسد،‌ یا به عرصه‎ی نابودی فرو می‎افتد. که اندرو هم،‌ یک‎بار تا نابودی همه‎ی رویاهایش رفت... وقتی‎که ناچار شد از همه‎ی آن‎ها دست بکشد و درامش را به تاریکی گنجه بسپارد... اگر چه برعکس شاگرد محبوبِ سابق فلچر،‌ بازگشت... هر چند در مورد آینده چه کسی می‎داند که چه پیش خواهد آمد. اگرچه اندرو،‌ برخلاف آن شاگرد محبوب،‌ عاشق موسیقی‎ست و درام. که به خاطر آن،‌ به خاطر رسیدن به موفقیت، حاضر است تا مرز نابودی تلاش کند و از هرچیز دیگری، هر چیزی،‌ بگذرد.

کاریزمای استاد،‌ عطش موفقیت، ‌جادوی موسیقی، جاذبه‎ی جاز،‌ همان چیزهایی که اندرو را علی‎رغم همه‎چیز باز می‏گرداند به عرصه... می‎کشاند به جایی که در مقابل نام فلچر بر روی اعلانِ کافه نمی‎تواند مقاومت کند... باز می‎گردد و این بازگشت،‌ آغاز همه‎چیز است. فروپاشی‏‎ای که به شکوه برخاستنی ققنوس‎بار می‎انجامد.

ققنوس به‎پامی‎خیزد و چه کسی می‎تواند تضمین کند که دوباره نابود نگردد؟

Whiplash دری را باز می‎کند تا بخشی از مرارت‎ها و سختی‎های طاقت‎فرسایی را که پشتِ به بار نشستنِ قطعاتِ موسیقی‎ای‎ست که به سادگی می‎شنویم،‌ نشان‎مان بدهد. و جنون و دردی که گاهی،‌ جاهایی، دور از نگاه و گوش ما،‌ پنهان شده است. که گاهی، این نواهای موسیقی از میانِ خون عبور کرده‎اند.

*

اندرو: من ترجیح می‎دم توی 34سالگی مست و ورشکسته بمیرم و باشند کسانی که سر میز شام در موردم صحبت کنند تااینکه طوری زندگی کنم که تو 90 سالگی پولدار و هوشیار باشم و کسی یادش نیاد که من کی بودم.

*

خلاصه‎ای از ویپلش از ویکی‎پدیای فارسی:

Whiplash فیلمی مستقل آمریکایی محصول سال ۲۰۱۴ است. دیمین شزل این فیلم را براساس تجربیاتش در باند دبیرستان پرینستون نوشته و کارگردانی کرده است. اندرو نیمن (مایلز تلر) در نقش دانش‌آموزی بازی می‌کند که نوازنده‎ی درام است و سعی دارد تا استاد خودش، ترنس فلچر (جی. کی. سیمونز) را تحت تأثیر قرار دهد. این فیلم در جشنواره فیلم ساندنس ۲۰۱۴ اکران شد و از همان ابتدا مورد توجه مردم و منتقدین قرار گرفت. سونی پیکچرز حق انتشار جهانی آن را خرید. نامزد پنج جایزه در هشتاد و هفتمین دوره جوایز اسکار از جمله جایزه اسکار بهترین فیلم، جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی، جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل مرد، جایزه اسکار بهترین صدابرداری و جایزه اسکار بهترین تدوین فیلم شد که فقط در بردن جایزه بهترین فیلم و جایزه بهترین فیلم نامه اقتباسی در این میان ناموفق بود.

Can’t Take My Eyes Off You *

همه‎اش که نباید فیلم جدی دید! گاهی هم باید، مثلا یک روز جمعه، به خودت، تماشای یک فیلم رمانتیک تین‎ایجری هدیه بدهی. البته نه شبیه اغلبِ فیلم‎های تین‎ایجری این‎ سال‎ها که تحمل یک لحظه‎ی خیلی‎هایشان هم سخت هست.

10 Things I Hate About You فیلمی مربوط به آخرین سال قرن بیستم که علاوه بر لذتی که دیدنِ ماجرای رمانیتک فیلم که برداشتی آزاد از نمایشنامه‎ی رام کردنِ زنِ سرکش شکسپیر هست، به دوست‎دارانِ رمانتیک‎ها می‎بخشد، جنبه‎ی جذاب و جالب دیگری هم دارد: تماشای هیث لجرِ و جولیا استایلزِ نوزده بیست‎ساله و جوزف گوردن لویتِ نوجوان!

 

متنفرم از طرز حرف زدنت با خودم و طوری‎که موهات رو درست می‎کنی

متنفرم از طرز روندن ماشینم

متنفرم وقتی‎که خیره می‎شی

متنفرم از اون چکمه‎های گنده‎ت و طوری‎که ذهنم رو می‎خونی

این‎قدر ازت متنفرم که داره حالم به‎هم می‎خوره، حتا با من کاری می‎کنه که شعر بنویسم

متنفرم، متنفرم از این‎که همیشه حق با توئه

متنفرم وقتی‎که دروغ می‎گی

متنفرم وقتی‎که من رو می‎خندونی، از اون بدتر وقتی‎که من رو به گریه می‎ندازی

متنفرم وقتی دور و برم نیستی و این‎که اصلا بهم زنگ نزدی

اما بیشتر، متنفرم به‎خاطر این‎که ازت متنفر نیستم، حتا ازت بدم هم نمی‎یاد

نه حتا یه ذره، اصلا

*

* ترانه‎ی فرانکی والی که پاتریک (هیث لجر) توی زمینِ فوتبال برای دلجویی از کت خواند.

در ستایش موسیقی

بعضی فیلم‎ها هستند که با تو باقی می‎مانند، گاهی چند روز، بعضی چند هفته، چند ماه، چند سال، تا آخرِ آخر...

بعضی فیلم‎ها هم هستند که بعد از تماشای‎شان... فراموش می‎شوند... اگر هم بلافاصله از یاد نرفتند، لااقل تا صبح روز بعد، اثر خاصی در ذهنت باقی نخواهند گذاشت.

Begin Again برای من، از دسته‎ی دوم بود. تماشایش سرگرم‎کننده بود. کمابیش دوستش داشتم وقتی‎که تماشایش می‎کردم و از تماشایش راضی بودم ولی... چیز زیادی از آن باقی نماند.

 

 

این‎که هفته‎ی پیش تماشایش کردم و امروز، چیز زیادی برای نوشتن به ذهنم نمی‎آید، این‎بار، به خاطر همین خاصیت این فیلم، حداقل برای من، هست. البته در مورد بعضی فیلم‎ها هم، نمی‎توان چیزی نوشت، بس که کلمات کم می‎آیند وقت نوشتن در موردشان... بس که نمی‎دانی از کدام بخش آن بنویسی. از کدام حس، از کدام...

به عنوان یک فیلم سرگرم‎کننده و کمابیش حال‎خوب‎کن، تماشایش توصیه می‎شود. فیلمی که قهرمان اصلی‎اش موسیقی‎ست. موسیقی هست که زندگی و روابطِ شخصیت‎های قصه را سر و سامان می‎دهد و همه را به مقصود می‎رساند و... شهر نیویورک... نه به خوبی بهترین نیویورک‎های سینما، ولی به هر حال فیلمی‎ست که شهر در آن حضور دارد، جغرافیا به چشم می‎آید و... ستایش می‎شود. آن‎جا که تصمیم می‎گیرند مکان اجرایشان جای جای شهر نیویورک باشد... «و شهر هم می‎شه اتاق ضبط صدامون... همه‎جا... توی تمام نیویورک... و تبدیل به یک آهنگِ قابل احترام برای این شهر زیبا و دیوونه‎بار نیویورک خواهد شد... مثل زیر پل محله‎ی لاور ایست ساید، بالای ساختمان امپایر استیت... قایق‌سواری توی پارک مرکزی... توی محله‌ی چینی‎ها، توی کلیساها، توی مترو، توی محله‌ی هارلم... همه‎جا... حتا اگه بارون اومد... هر چی که شد ما بازم ضبط می‎کنیم... اگه دستگیر هم شدیم، باز هم ادامه می‎دیم...»

چند سال قبل، از جان کارنی، کارگردان فیلم، Once را دیده بودم که آن یکی، اثر ماندگارتری در ذهنم داشت. شاید حالا اگر تماشایش کنم، مثل آن وقت‎ها دوستش نداشته باشم ولی، خاطره‎ی خوبی از تماشای سال‎های قبلش دارم. خط داستانی آن فیلم هم، خیلی شبیه این فیلم بود و آن‎جا هم موسیقی نجات‎دهنده بود. نجات‎دهنده‎ی شخصیت‎های فیلم، خانواده و... عشق.

کیرا نایتلی، انگار، هیچ‎وقت، حتا قرار نیست به سایه‎ای از کیرا نایتلیِ غرور و تعصب نزدیک شود. توی فیلم‎هایی مثل این که، چیزی بیشتر از یک هنرپیشه‎ی معمولی نیست. هنرپیشه‎ی معمولی‎ای که حتا زیاد دوست‎داشتنی (آن‎طور که از سایه‎ی هنرپیشه‎ی الیزابت بنتِ غرور و تعصب جو رایت انتظار می‎رود) هم نیست. خیلی حضور ذهن ندارم، ولی، یادم نمی‎آید توی هیچ فیلمِ با قصه‎‎ی دوران معاصر، درخشیده باشد. (The Edge of Love هم که یکی از بهترین‎ حضورهای اوست، البته مربوط به دوران معاصر نیست)

نویسنده و کارگردان جان کارنی، محصول سال 2013، بازیگران مارک رافالو، کیرا نایتلی، هیلی استاینفلد، آدام لوین و...

 

ـ این چیه؟

ـ این یه دوراهیه. دو تا هدفون رو می‎زنی توی یه ورودی. در واقع این مال اولین قرارم با میریام هست. ما تمام شهر رو قدم زدیم و به سی‎دی پلیز گوش دادیم. فکر نکنم اون شب دو تا کلمه بیشتر به هم گفته باشیم. شب تحویل سال بود و ما دو ماه بعدش با هم ازدواج کردیم.

*

ـ چه موزیک‎هایی توی موبایلت داری؟

ـ عمرا لیست آهنگهامو بهت بدم. جدی می‎گم! آهنگ‎های خیلی آبروبری توشونه.

ـ مال منم همین طور.  از روی لیست آهنگ‎های یک نفر می‎‎تونی کلی چیز در موردش بگی.

ـ می‎دونم می‎تونی این کار رو بکنی. همین هم هست که نگرانم می‎کنه.

ـ خب می‎خوای انجامش بدیم؟

ـ خیلی خب! بیا این کار رو بکنیم.

*

ـ خیلی استرس دارم. چون ممکنه این آهنگ به نظرت مسخره بیاد، اما این یکی از بهترین آهنگهام توی یکی از فیلمهای محبوب منه. آماده ای؟

*

به خاطر همینه عاشق موسیقی‎ هستم. باعث می‎شه یکی از معمولی‎ترین منظره‎ها، یهویی برات کلی خاطره‎انگیز بشه. تمام این چیزای معمولی با موسیقی یهویی برات تبدیل می شن به چیزای زیبا یا یه چیز قیمتی.

*

باید بگم، باید اعتراف کنم که هر چی بزرگ‎تر می‎شم شانسم برای پیدا کردن نیمه گمشده‎ام کم‎تر و کم‎تر می‎شه. باید کلی بگردی تا نیمه گمشده‎ات رو پیدا کنی. این زمان، غنیمته گرتا.

 

*

شاید خدا همیشه کنارمون نباشه، ولی به موقعش می‎یاد پیشمون. ما هیچ‎وقت تنها نیستیم.

 

 

پ. ن.: هشت و نیمِ فلینی، که هفته‎ی پیش برای دومین بار تماشایش کردم، یکی از آن‎ فیلم‎هایی‎ست که نمی‎توانم در مورد آن بنویسم، به این خاطر که نمی‎دانم چی و از کدام حسش و از کدام بخشش بنویسم. ضمن این‎که، گذاشتنِ آن توی لذت‎های پراکنده هم، کمی جسارت می‎خواهد. فیلمی نیست که هر کسی از دیدنِ آن لذت ببرد و شاید، بیشتر تماشاگرانش را به شدت خسته و دلزده کند ولی... اگر دوستش داشته باشند، اگر کمی، فقط کمی با آن همراه باشند... فوق‏العاده می‎شود.

Pulp Fiction

مداد و کاغذ برداشتم و Pulp Fiction رو پلی کردم، برای یادداشت کردنِ زمانِ دیالوگ‎هاش (که پر از دیالوگ‎هایی هست که می‎توان نوشت، شدیدا می‎توان نوشت) که بعد کپی‎شان کنم برای این‎جا؛ قبل از تیتراژ نوشتم دقیقه‎ی یک و... همان شد! تمام.

وقتی به خودم آمدم که فیلم دو ساعت و سی و چهار دقیقه‎ای تمام شده بود و روی کاغذ من فقط نوشته شده بود، دقیقه‎ی 1! این است، جادوی تارانتینو در Pulp Fiction!

نمی‎گویم این فیلم را بیست بار تماشا کرده‎ام و.... نه. هر چند خیلی‎ها را می‎شناسم که شاید این‎قدر، یا نزدیک به این تعداد بار، تماشایش کرده‎اند. برای من، این دومین بار بود (نه به این دلیل که دلم نمی‎خواست باز تماشایش کنم، بیشتر این‎که دنبال فرصت بودم و این‎جا، لذت‎های پراکنده، فرصت و بهانه‎ی دوباره دیدنِ خیلی از فیلم‎ها را برایم فراهم کرده است... خواهد کرد) و البته، اگر نگویم بیشتر، حداقل به اندازه‎ی بار اول برایم جذابیت و هیجان داشت. به‎خصوص این‎که، خیلی از چیزهایی که بار اول نمی‎دانستم را، این بار می‎دانستم. مثلا ساختار غیرخطی فیلم که دانستنِ ترتیبِ وقایع، و دلایل خیلی از اتفاقات، این بار، خیلی کمک‎کننده بود.

 

جنونِ غریبِ فیلمی سرشار از خون و خشونت و مخدر و... طنز و...

بله. یک فیلم گنگستری، در حد شاهکارهای گنگستری سینما، که در صدرشان پدرخوانده‎های 1 و 2 قرار دارند، با چاشنی طنز! فیلمی شوخ و شنگ، پر از خون و جرم و جنایت (از هر نوعش، کشتن، فروش مواد مخدر (که کم از کشتن ندارد از نظر جنایت بودن)، تجاوز (که کم از کشتن و مواد مخدر ندارد، که خیلی هم فجیع‎تر است گاهی) و...).

اگر بعد از تماشای فیلم، اهل فکر کردن باشید، این فیلم، به شدت فکرتان را مشغول خواهد کرد. فکر کردن به همه‎ی نشانه‎هایش، همه‎ی ارجاعاتش، همه‎ی فلسفه‎اش، همه‎ی... و به اندازه‎ی کافی گیج‎تان خواهد کرد... (مخصوصا اگر مثل من، یکی دو بار بیشتر تماشایش نکرده باشید).

ساختار غیرخطی دایره‎وار فیلم، در عین جذابیت، نظام فکری‎تان را، بر هم خواهد زد. این‎که، آخر فیلم، وصل شده‎است به صحنه‎ی قبل از تیتراژ... این‎که صحنه‎های بعد از تیتراژ ابتدای فیلم، بعد از صحنه‎ی آخر اتفاق افتاده‎است... این‎که وقتی که آخر فیلم را تماشا می‎کنید، می‎دانید که بعدش چه خواهد شد و آخر فیلم، در واقع ابتدای فیلم است (نه از آن فیلم‎هایی که انتهای فیلم را ابتدایش تماشا می‎کنید و بعد با یک فلش بک‎، برمی‎گردید به قبل و... نه. این‎جا با یک فیلم پست مدرن، یک فیلم شاخص پست مدرن روبه‎رو هستید). این فیلم، در جای خودش، فلش بک و فلش فوروارد هم دارد البته.

یک فیلم گنگستری جذاب، که گاهی به چیزهایی می‎پردازد که هیچ‎گاه، به آن‎ها پرداخته نشده است. مثلا این‎که، بعد از یک قتلِ خونین، پاک کردنِ اثر جنایت، حتا برای قاتلین حرفه‎ای و این‎کاره، چه دردسرهایی به دنبال دارد. یک فیلم گنگستری، که به شما فرصت غافلگیر شدن هم نمی‎دهد. این‎که قهرمانِ فیلم، در نیمه‎های فیلم، توی یک صحنه‎ی از فرط سادگی، شبیه به شوخی، کشته می‎شود، و تازه، به شما فرصت غافلگیر شدن، وقتِ تماشای فیلم را هم نمی‎دهد، فقط از نابغه‎ای مثل تارانتینو بر می‎آید. این‎که هیچ چیزی، وقتی بار اول فیلم را تماشا می‎کنیم، مطابق انتظارمان پیش نمی‎رود و در عین حال، بعد از رخ دادن، بسیار هم طبیعی به نظر می‎آید، فقط از فیلمی بر می‎آید که قطعا، شاهکار است.

وقتی همه‎ی صحنه‎ها و اتفاقات پیش‎پاافتاده و جزئی فیلم، بعد بولد و پررنگ و کلیدی می‎شوند... وقتی که...

فقط این‎که، اگر تماشایش نکرده‎اید، فرصت را از دست ندهید، و اگر تماشایش کرده‎اید، باز هم، به تماشایش بنشینیم.

+ تارانتینو، زمانی، عنوان بدترین کارگردان سینما را هم اختصاص داده بوده است به خودش.

+ قطعا یکی دیگر از کارهای تارانتینو را که خیلی دوست دارم هم، این‎جا با هم مرور خواهیم کرد.

+ برای این فیلم، هیچ موسیقی‎ای ساخته نشده و متناسب با هر صحنه‎ای، از موسیقی محیطی، استفاده شده است. که اتفاقا کاملا به فیلم نشسته است و قطعات انتخاب‎شده، مناسب صحنه‎های موردنظر هستند.

+ در مورد این فیلم، چقدر، می‎شود حرف زد، بحث کرد... چقدر جا دارد برای کشف شدن، برای کشف شدنِ تک تکِ لحظاتش... که راستی آن‎جا... که راستی آن لحظه... که دیدی آن‎جا... که فهمیدم!... که یافتم! یافتم!

+ عنوان بعضی فیلم‎ها را نباید ترجمه کرد. این فیلم، به نظر من، یکی از آن فیلم‎هاست.

*

نویسنده و کارگردان کوئنتین تارانتینو، محصول سال 1994، بازیگران جان تراولتا، ساموئل ال. جکسون، اما تورمن، بروس ویلیس، هاروی کیتل، تیم راث، آماندا پلامر، کریستوفر واکن و...

*

میا: از این متنفر نیستی؟

وینست: از چی؟

میا: از این سکوت ناخوشایند. واسه چی احساس می‎کنیم لازمه مدام وراجی کنیم تا واسمون خوشایند بشه؟

وینست: نمی‎دونم. سوال خوبیه.

میا: اون مال زمانیه که می‎فهمی یه شخص واقعا خاص رو پیدا کردی. اون وقته که می‎تونی واسه یه دقیقه خفه خون بگیری و این سکوت خوشایند رو باهاش سهیم بشی.

وینست: خب، فکر نکنم هنوز به اونجا رسیده باشیم. ولی نگران این موضوع نباش. ما تازه با هم آشنا شدیم.

*

پ. ن.: یک لیست تا به حالا، چهارصد و خرده‎ای فیلمه(با فیلم‎هایی که حاضر و آماده‎اند) دارم، از فیلم‎های تابه‎حال تماشا نکرده و آن‎هایی که تماشایشان کرده‎ام و دلم می‎خواهد باز هم تماشایشان کنم. خدا به این‎جا رحم کند... و به شما.

مثل یک نی در نیزار*

اگر سبکی تحمل‎ناپذیر هستی (بار هستی)، یا هر کدام از کتاب‎های (نمی‎گویم رمان‎های) کوندرا را خوانده باشید، حتما می‎دانید که «ماجرا» و «قصه» کم‎ترین سهم ممکن را در آثار کوندرا دارند. یعنی، اگر قرار باشد، قصه‎ی هر کدام از آن‎ها گفته شود، ماجرایی ساده و چندخطی، بدون جذابیتی خاص، در برابر کل اثر، از کار درخواهند آمد.

آن‎چه که در آثار کوندرا مهم است، و عامل جذابیت، نه صرف قصه و ماجرا، که فلسفه و درون و ذهنیات جهان اثر و ابعاد گسترده‎ی فلسفی، اجتماعی، روان‎شناختی و سیاسی آن‎هاست.

پس، اگر به عنوان فیلمی بر اساس شاخص‌ترین اثر کوندرا به The Unbearable Lightness of Being نگاه کنیم، حتما سرخورده خواهیم شد. چون در این فیلم 171دقیقه‎ای، نه اثری از جهان یکتای آثار کوندراست و نه اکثر قریب به اتفاق شخصیت‎ها، ربطی به شخصیت‎های کوندرا دارند. البته من این را، این‎بار، وقتی که با فاصله از خواندن کتاب، به تماشای فیلم نشستم، بیشتر و با وضوح مشخص‎تری فهمیدم. بار قبل (یک بار هم، بار اول در واقع، سال‎ها پیش، فیلم را، بدون این‎که بدانم ربطی به کوندرا و مشهورترین اثرش دارد، تماشا کرده بودم. شاید بدون این‎که اصلا در مورد کوندرا چیزی بدانم حتا!)، شاید با توجه به نزدیکی مطالعه‎ی کتاب و دیدن فیلم، اختلاطی بین جهان دو اثر به وجود آمده بود و خالی و لخت و غریبه بودن آدم‎های فیلم، مخصوصا توما، با شخصیت‎های کتاب را، درک نکرده بودم.

این بار اما، با توجه به فاصله‎ای که از کتاب و شخصیت‎هایش گرفته بودم (بار هستی را تنها یک‎بار، چند سال پیش خوانده‎ام)، به نظرم همه چیز مشخص‎تر بود. درست‎تر این است که، باید بگویم، به نظر من، جز قصه‎ و ماجرا (آن هم نه کاملا) که سهم زیادی در کتاب کوندرا ندارند، بین این دو، قرابتی وجود ندارد.

پس، همین اول، بهتر است حساب فیلم را از کتاب، کمی تا قسمتی جدا کنیم و به فیلم، نه از وسط خطوط کتاب، که به صورت اثری کمابیش مستقل نگاه کنیم.

با وجود همه‎ی سبکی‎ تحمل‎ناپذیر هستیِ کوندرا نبودنِ فیلم، فیلم را دوست دارم.

از بین همه‎ی شهرهای اروپایی، دیدن و زیستنِ کوتاه‎مدت در دو شهر را بیشتر از بقیه دوست دارم. رویای پراگ و پاریس. و جالب این‎که، پراگِ فیلم کافمن، پاریس است. پاریسی که شبیه پراگِ تصویر شده است. و چه تصاویر چشم‎نوازی.

فیلم‎برداری و تصاویر و قاب‎های فیلم را دوست داشتم. موسیقی را هم.

و بازی بازیگران را (با توجه به این‎که شبیه نبودن‎شان به شخصیت‎های کوندرا، کم‎تر از هر کسی، به بازیگرانش مرتبط است)؛ به خصوص لنا اولین، که نقشِ شخصیت محبوب من در اثر کوندرا، سابینا را بر عهده دارد. دنیل دی‎لوئیسِ همیشه عالی و بی‎نقص (هر چند که هیچ ارتباطی به تومای کوندرا نداشته باشد (تاکیدی چندباره)) و ژولیت بینوشِ جوانی که احتمالا، نقش‎آفرینی‎اش در نقش ترزا، یکی یا شاید مهم‎ترین دلیل دوست نداشتنش از طرفِ من باشد. البته، این بار، کم‎تر از بار قبل، دوستش نداشتم. توی کتاب و فیلمِ منسوب به آن کتابی که سابینایی وجود دارد، دوست داشتنِ هر زنِ دیگری، به خصوص اگر به نوعی، رقیب او باشد، برای من، سخت است و دوست نداشتنش راحت. هر چند، توی شخصیتِ ترزا هم، حتما بخشی از من (منِ وجودی هر زنی) وجود دارد. اصلا خاصیت شخصیت‎های کوندرا همین است. این‎که، هر کدام، انگار آینه‎ای به دست گرفته‎اند و بخشی از ما را، به ما نشان می‎دهند. و در رمانی مثل سبکی تحمل‎ناپذیر هستی، وفورِ این آینه‎ها، در دستِ شخصیت‎های اصلی، تکلیف مخاطب را با آن‎ها، سخت‎تر می‎کند. که آیا تومایی، یا سابینا یا ترزا یا...؟

گاهی تومایی، گاهی سابینا، گاهی ترزا... گاهی حتا فرانتس...

 

بهار پراگ... پراگِ رویایی... پراگِ دربند... ژنو... هجوم ارتش شوروی کمونیست... مبارزه... تبعید... خفقان... خیانت... تفتیشِ عقاید... همراه شدن با جریانِ آب... پشت پا زدن به باورها و آرمان‎ها... عشق... رقص... مهمانی‎های پرشور... هوس... دوستی... تردید... ترس... فرار... مهاجرت دسته‎جمعی... اجبار... تن دادن به... خوشبختی... تنهایی... استیصال... حسادت... رقابت... محاصره... موسیقی... سرخوشی... عذاب... عکاسی... عکس... خیابان... آدم‎ها... زندگی... زندگی... کتاب... کتاب... کتاب... وفور کتاب... همه‎جا کتاب... همه‎جا آدم‎هایی که با کتاب‎ها زندگی می‎کنند و لذت می‎برند...

کافی نیست؟ یک فیلم، باید چه چیزهای دیگری داشته باشد برای خوب بودن؟

پراگِ کوندرا... پراگِ هرابال... پراگِ کلیما... حتا پراگِ کافکا و یاروسلاو هاشک...

*

صحنه‎ی برگزیده؛ شاید نه بهترین، ولی یکی از صحنه‎هایی که دوست داشتم و وقت تماشای آن فکر کردم حتما به آن اشاره کنم، مهمانی گولم است، اولین مهمانی فیلم، همان که با حضور کمونیست‎هاست و اولین حضور توما با ترزا در میان دوستانش و بعد بازی سرخوشانه‎ی شناسایی عیاش‎ها از روی قیافه‎شان، اظهارنظرِ توماس در مورد اودیپ و شباهتشان به کمونیست‎ها و بعد همه‎گیر شدنِ رقصِ سرخوش و شادمانه‎‎‎ای که روس‎ها و کمونیست‎ها را از مهمانی فراری می‎دهد.

*

ـ بعضی آدم‎ها هیچ‎وقت عوض نمی‎شوند. بعضی آدم‎ها همیشه عیاش هستند.

ـ از کجا می‎شه تشخیص داد؟

ـ همیشه از خودم پرسیدم می‎شه از چهره‎ی مردها تشخیص داد؟ می‎شه از روی صورت آدم‎ها قضاوت کرد که عیاش هستند یا نه؟

*

توماس: فکر می‎کنی دارم کار احمقانه‎ای انجام می‎دم؟ شاید این‎طوری باشه، چطور ممکنه بدونم؟

سابینا: در مورد چی داری حرف می‎زنی؟

توما: ترزا... اگر من دو تا زندگی داشتم، با اولی می‎‎تونستم اون رو دعوت کنم به خونه‎ام و تو زندگی دوم از خونه می‌‎انداختمش بیرون. این‎طوری می‎تونستم ببینم و مقایسه کنم که کدوم یکی کار درسته. ولی ما فقط یک‎بار زندگی می‎کنیم. زندگی خیلی سبکه. درست مثل یک طرح کلی که ما حتا نمی‎تونیم پرش کنیم. درستش کنیم و یا حتا بهترش کنیم. وحشتناکه.

 

*

برای چندمین بار، تماشا یا خواندنِ یک اثر، پر رنگِ و با شدت به من یادآوری کرد که تاریخ، مدام، مدام، مدام، تکرار می‎شود... حتا شده در کوچک‎ترین وجوهش...

*

حال ترزا، وقتی‎ می‏بیند عکس‎هایی که گرفته، وسیله‎ای شده‎اند برای شناسایی معترضان...

*

کارگردان فیلیپ کافمن، محصول سال 1988، بازیگران دانیل دی-لوئیس، ژولیت بینوش، لنا اولین

 

* از فیلم